Bloedonderzoek prostaat

Afwijkingen aan de prostaat kunnen ontstaan door verschillende oorzaken. Bijvoorbeeld ontsteking of een goedaardige vergroting van de prostaat kan op latere leeftijd voorkomen. Ook het ontwikkelen van prostaatkanker is een mogelijkheid.

De hoogte van de PSA-waarde is mede afhankelijk van de grootte van de prostaat gecombineerd met de leeftijd. Bij het stijgen van de leeftijd stijgt ook de hoogte van de PSA-waarde die nog als normaal is te beschouwen. Een verhoogde PSA waarde kán in 20% van de gevallen op prostaatkanker wijzen, maar komt ook voor bij een goedaardige prostaatvergroting, een blaasontsteking of een prostaatontsteking. Een PSA test kan dus wijzen op prostaatkanker maar geeft nog geen diagnose. Indien het PSA in het bloed verhoogd is, kan er aanvullend onderzoek worden geadviseerd. Om te beginnen kan het bloedonderzoek herhaald worden; u dient dan een week voor de bloedafname niet te fietsen. Bij blijvend afwijkende waarden zal urologisch onderzoek ingezet kunnen worden.

Voor- en nadelen van een PSA-test

Voordelen PSA test

• Als de uitslag van de test normaal is, is dat een geruststelling.
• De PSA test kan prostaatkanker helpen opsporen, voordat u misschien klachten krijgt.
• Als prostaatkanker wordt gevonden, kunt u zelf beslissen of u deze laat behandelen of niet.
• Als uw behandeling in een vroeg stadium succesvol is, krijgt u later geen (klachten van) uitzaaiingen.
• Uw kans om aan deze ziekte te overlijden daalt met ongeveer 20%, van 6 op de 1000 naar 5 op de 1000.

Nadelen PSA test

• Bij een normale uitslag is er een hele kleine kans dat u toch prostaatkanker heeft.
• Als het PSA verhoogd is, wordt regelmatig geen prostaatkanker gevonden. Dan heeft u voor niets onprettig vervolgonderzoek ondergaan en heeft u zich onnodig ongerust gemaakt. De onrust kan soms blijvend zijn.
• Als er prostaatkanker wordt gevonden, dan is de kans groot dat u daar nooit last van gaat krijgen. In dat geval moet u onnodig leven met het idee een kankerpatiënt te zijn. Het is dan soms moeilijk om nee te zeggen tegen mogelijke behandelingen.
• De behandeling van prostaatkanker kan allerlei bijwerkingen hebben, zoals erectieproblemen, plasklachten en darmproblemen.
• Als prostaatkanker, na testen, vroeg wordt ontdekt, levert dit niet altijd langere levensduur op, terwijl het wel de kwaliteit van leven kan verlagen.

PSA waarde

Onderzoek naar de grootte van de prostaat kan gedaan worden middels verschillende methoden. Allereerst kan er bloed geprikt worden waarbij het PSA bepaald wordt. PSA staat voor prostaat-specifiek antigeen, een stof die door de prostaat wordt aangemaakt. Een verhoogd PSA kan komen door een goedaardig vergrote prostaat, een ontsteking van de prostaat en door prostaatkanker.

De PSA waarde is van belang bij het onderzoek naar prostaatkanker, maar geeft geen uitsluiting. Wel is bekend dat hoe hoger de PSA-waarde is, hoe aannemelijker het is dat er sprake is van prostaatkanker.

Naarmate u ouder wordt, stijgt de PSA waarde. Op dit moment worden PSA waarde uit deze tabel aangehouden waaronder een man meestal goed zit. Van 40 tot 55 jaar met een PSA waarde lager dan 1,5. Van 55 tot 65 jaar met een PSA waarde lager dan 2,5. Van 65 tot 75 jaar met een PSA waarde lager dan 3,5-4.

Licht verhoogde PSA waarde: tussen de 4 en 10. De PSA waarden tussen 4 en 10 µg/l noemt men in de regel het ‘grijze gebied’. Dat komt omdat de PSA niet alleen afhankelijk is van de leeftijd van de man, maar ook van de grootte van de prostaat op het moment van de meting. Waarden in het grijze gebied vormen wel een aanwijzing, maar zijn zeker geen bewijs voor het bestaan van prostaatkanker.

Bij een PSA waarde hoger dan 10 dan spreekt men van een te hoog PSA.

De PSA waarde is belangrijk voor onderzoek naar prostaatkanker en andere prostaatklachten. De PSA waarde moet echter wel zeer doordacht worden gebruikt en worden ondersteund met aanvullende onderzoeken. Dit zodat precisie de juiste diagnose kan worden gesteld.

Aanvullend onderzoek van de prostaat

Een methode die een arts kan gebruiken om de grootte van de prostaat te bepalen is een rectaal onderzoek. Dit is een onderzoek waarbij de arts via de anus de prostaat voelt om deze te beoordelen. Wanneer er aanleiding is om te denken aan prostaatkanker kan er een echo van de prostaat gemaakt worden waarbij ook een stukje weefsel (biopsie) genomen kan worden. Dit kan vervolgens onderzocht worden op de aanwezigheid van prostaatkankercellen. Dit inwendige onderzoek kan echter ook complicaties met zich meebrengen. Ook een MRI scan behoort tot de mogelijkheden om de prostaat in beeld te brengen. Wanneer er getwijfeld wordt over uitzaaiingen, zal er tevens een botscan gemaakt worden.

Een ontsteking van de prostaat wordt aangetoond door urineonderzoek. Hierbij kan de bacterie die in de urine wordt gevonden op kweek worden gezet zodat hiermee rekening gehouden kan worden bij de behandeling.

Enkel een bloedonderzoek is niet afdoende om een zekere diagnose te stellen. Een afwijkend PSA kan in de regel duiden op verschillende ontwikkelingen: een goedaardige vergrote prostaat, prostaatkanker, prostatitis (ontsteking van prostaat).

Vergrote prostaat

Een vergrote prostaat kan leiden tot plasklachten doordat de plasbuis gedeeltelijk wordt dicht gedrukt. Daarnaast zorgt een vergrote prostaat ook voor prikkeling van de blaas. Hierdoor is deze minder goed in staat om grote hoeveelheden urine vast te houden.

Prostaatkanker komt zeer veel voor onder oudere mannen (70+), maar groeit over het algemeen zeer langzaam. De meeste mannen met prostaatkanker krijgen hier dan ook nooit last van, slechts 4 op de 100 mannen met prostaatkanker heeft dit als oorzaak van overlijden. De andere 96 mannen die prostaatkanker hebben overlijden aan een andere oorzaak. Het risico op prostaatkanker wordt hoger naarmate de leeftijd hoger wordt en wanneer prostaatkanker in uw familie voorkomt.

Prostaatontsteking

Een prostaatontsteking kan ontstaan wanneer bacteriën in de prostaat terecht komen. Vaak gaat dit gepaard met een blaasontsteking. In sommige gevallen zien we echter ook dat een seksueel overdraagbare aandoening een ontsteking in de blaas kan veroorzaken.

Prostaatklachten

Plasklachten door een vergrote prostaat ontstaan doorgaans op latere leeftijd. Een van de klachten die ontstaat is het vaker moeten plassen, zowel overdag als ’s nachts. Daarnaast is er vaak sprake van een zwakkere straal en lukt het niet altijd om volledig uit te plassen. Ook kan er sprake zijn van urineverlies.

Prostaatkanker wordt doorgaans niet waargenomen door het lichaam, zo kunnen plasklachten een teken zijn van allerlei aandoeningen. Pas wanneer de prostaatkanker is uitgebreid naar andere delen van het lichaam kan dit worden waargenomen. Voornamelijk pijn in de botten kan hierbij ontstaan. Dit ontstaat doorgaans als eerste in de heup of rug.

Een ontsteking van de prostaat is vaak pijnlijk. Deze pijn bevindt zich dan vaak in de onderbuik, bij de liezen of bij de rug. Ook pijn tussen de anus en de balzak (het perineum) kan gevoeld worden. Meestal verergeren deze klachten bij fietsen of zitten. Ook gaat het vaak gepaard met een blaasontsteking waardoor een branderig gevoel bij het plassen kan ontstaan. In sommige gevallen ontstaat er ook griepachtige verschijnselen zoals spierpijn en koorts.

Preventie van prostaatkanker

Er bestaan momenteel veel discussies op het gebied van preventie van de prostaatproblematiek. Omdat ouderdom de voornaamste factor is die de prostaat beïnvloedt, blijft dit een ingewikkelde discussie. Algemene screening naar prostaatkanker (‘bevolkingsonderzoek’) door middel van het meten van PSA waarden is niet toegestaan in Nederland omdat de voorspellende waarde niet voldoende is. Maar ook omdat bij veel mannen misschien wel prostaatkanker wordt gevonden, maar waarbij behandeling niet noodzakelijk blijkt en er een risico bestaat op onnodige behandeling of onnodige ongerustheid. Tevens speelt ook kosteneffectiviteit voor de maatschappij een rol.

Prostaat waarde

Het bloedonderzoek naar de prostaat meet drie parameters van de prostaat. Het totale PSA, het vrije PSA en de ratio van beide.

• PSA totaal
• PSA vrij
• Ratio calculatie

Wilt u meer informatie over de prostaat kijkt u dan op www.prostaat.nl of kijk voor een gespecialiseerde kliniek op www.andros.nl.